Het baanbrekende werk van Masters en Johnson in de jaren 1970 wierp een belangrijk nieuw licht op de mogelijke oorzaken van seksuele disfunctie. Hun publicaties benadrukten de invloed van religieuze orthodoxie, faalangst, homoseksualiteit en invloed van de moeder als factoren die bijdragen tot erectiestoornissen (ED). Latere theorieën overwogen aanvullende psychologische factoren zoals het "denken" van de man over seks, een negatief zelfbeeld en negatieve verwachtingen, de behoeften en voorkeuren van de partner, en de invloed van echtelijke conflicten op de seksuele functie. Recente studies hebben het belang benadrukt van niet alleen angst, maar ook verschillende lichamelijke aandoeningen als belangrijke oorzakelijke factoren bij ED. Hoewel ongeveer tweederde van de oorzaken van ED organisch zijn, zijn psychogene kwesties nog steeds een cruciaal onderdeel van mannelijke seksuele disfunctie, en deskundigen zijn ze niet helemaal vergeten. Psychosociale, levensstijl-, demografische, huwelijks-, ontwikkelings-, religieuze en farmacologische factoren kunnen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan of voortbestaan van ED, hetzij alleen, hetzij, in een aanzienlijk aantal gevallen, als reactie op de seksuele disfunctie. Emotionele reacties op seksuele disfunctie kunnen ernstig zijn en moeten serieus worden aangepakt bij zowel de diagnose als de behandeling van deze verwoestende aandoening.
Erectiestoornissen kunnen op elk moment in de ontwikkeling van de man optreden. Hij kan een slecht zelfbeeld krijgen, een laag zelfbeeld, een verminderd gevoel van zelfvertrouwen, of het verlangen om perverse seksuele praktijken te beoefenen. Hij kan overweldigd worden door een dominante ouderfiguur of beïnvloed worden door religieus fanatisme. Een enkele mislukte prestatie kan leiden tot een herhaalde cyclus van angst en mislukking, die uiteindelijk resulteert in seksuele disfunctie. Depressie, angst, schuldgevoel, stress, zorgen en relatieproblemen kunnen het seksuele verlangen beïnvloeden en leiden tot ED. Daarnaast kan psychogene ED worden uitgelokt door drugs- en alcoholmisbruik, of zelfs (minder vaak) door schuldgevoel en wanhoop als gevolg van een vasectomie of seksueel misbruik in de kindertijd. De vooraanstaande psycholoog J. LoPicollo (1991) groepeert psychogene problemen die het seksueel functioneren van mannen kunnen beïnvloeden in twee algemene categorieën. In de eerste categorie noemt hij factoren die verband houden met de persoonlijkheid van de man, zijn houding, zijn verwachtingen, zijn belangstelling voor seks, zijn impliciete of expliciete vraag naar seks, zijn aandacht voor erotische signalen, zijn seksuele opwinding, zijn karakter, zijn opvoeding, zijn psyche en zijn seksueel gedrag. Mannen die moeite hebben met deze factoren zijn bijvoorbeeld obsessief-compulsieve personen die moeite hebben met het tonen van emoties tijdens seks, mannen die lichamelijke afscheidingen onaangenaam vinden, depressieve mannen, mannen met seksuele fobieën of vaginale aversies, mannen die vrezen de controle over seksuele driften te verliezen en mogelijke desastreuze gevolgen, mannen met seksuele afwijkingen, en mannen die zich zorgen maken over veroudering. De tweede categorie van LoPicollo omvat verstoringen in de relatie tussen de man en zijn seksuele partner: echtelijke conflicten, verlies van aantrekkingskracht, slechte seksuele vaardigheden, angst voor toenadering, zogenaamde "mismatched couples", dominante partners met excessieve eisen, en een onvermogen om gevoelens van liefde en seksueel verlangen te versmelten. Het effect van seksuele disfunctie op een relatie is in de meeste gevallen verwoestend en destructief en treft beide partners.
Om de verschillende factoren die ten grondslag liggen aan psychogene seksuele disfunctie beter te begrijpen, kunnen we, met enkele wijzigingen, het model toepassen dat is voorgesteld door R. Basson e.a. (2003), die een onderscheid maken tussen predisponerende, precipiterende en onderhoudende factoren en contextuele of onmiddellijke omstandigheden die het resultaat van een seksuele ontmoeting beïnvloeden.
Predisponerende factoren zijn onder meer seksuele belangstelling en verlangen, fysieke aantrekkingskracht, relatiedynamiek, liefde en intimiteit, en ervaringen uit het verleden. Constitutionele factoren, zoals aangeboren anatomische, vasculaire, neurologische en hormonale kenmerken, alsmede iemands persoonlijkheid en temperament spelen ook een belangrijke predisponerende rol in toekomstige patronen van seksueel functioneren en gedrag.
Andere ontwikkelingsfactoren, waaronder de ontwikkeling van de genderidentiteit, pijnlijke, vernederende of traumatische seksuele ervaringen uit het verleden, zoals verkrachting of misbruik, en hormonale onevenwichtigheden die leiden tot voortijdige of vertraagde puberteit, kunnen eveneens bijdragen tot de vorming van toekomstige seksuele functies of disfuncties. Andere belangrijke predisponerende factoren zijn religieuze, culturele, familiale, sociale en educatieve invloeden en persoonlijke opvattingen over seks.
Binnen dat aangeboren en verworven fysieke en psychologische kader kan een individu negatief reageren op bepaalde factoren, waardoor zijn of haar seksuele prestaties en verlangen kunnen worden aangetast. Tot de voorkomendste psychogene factoren die episodes van seksuele disfunctie kunnen uitlokken, behoren prestatiestress, angst, depressie, psychologische storingen en relatieproblemen. Al deze factoren kunnen een gemeenschappelijke pathofysiologie hebben, zoals een verandering in de remming van het parasympathische zenuwstelsel dat normaliter de afscheiding van stikstofmonoxide stimuleert; anders kunnen ze allemaal leiden tot overactiviteit van het sympathische zenuwstelsel, waardoor de penisslagaders vernauwen en er geen normale erecties kunnen ontstaan.
Angst kan leiden tot cognitieve afleiding en seksuele opwinding verminderen. Depressie is over het algemeen gekoppeld aan seksuele disfunctie in twee richtingen, wat betekent dat net zoals depressie verantwoordelijk kan zijn voor seksuele stoornissen, de seksuele disfunctie zelf ook de depressie kan verergeren – vooral bij gebruik van bepaalde antidepressieve medicijnen, die de seksuele symptomen kunnen verergeren. Andere factoren die een rol spelen zijn een recente bevalling, onvruchtbaarheid, echtscheiding, financiële problemen, overspel, werkloosheid, een slechte relatie, een traumatische seksuele ervaring, het verlies van een geliefd familielid, kwesties in verband met homoseksualiteit, slechte persoonlijke hygiëne, fysieke afkeer, of de partners eigen seksuele stoornissen of onbekwaamheid.
De meest voorkomende factoren die seksuele disfunctie in stand houden na de oorspronkelijke episodische teleurstellingen zijn relatiestoornissen, gebrek aan intimiteit, schuldgevoelens, prestatieangst, slechte seksuele voorlichting en gebrek aan communicatie. Andere factoren die een cruciale rol spelen bij de instandhouding of het voortbestaan van seksuele problemen zijn gebrek aan seksuele ervaring, onvoldoende seksuele stimulatie, fysieke afstoting, angst voor intimiteit, psychiatrische stoornissen en verlies van seksuele chemie.
Ik moet het belang benadrukken van een solide persoonlijke relatie en intimiteit tussen de partners voor het succes van hun seksuele relatie. De seksuele verstoringen van de ene partner kunnen seksuele problemen veroorzaken voor de andere partner, verergerd door verlies van verlangen, schuldgevoelens, woede, verlies van zelfvertrouwen, en soms de drang om buitenechtelijke ervaringen op te doen of te scheiden. Er kunnen natuurlijk enkele culturele en zelfs genderverschillen bestaan over het belang van liefde voor seksuele bevrediging en echtelijk succes, maar in de westerse wereld gelooft de meerderheid van mannen en vrouwen dat diepe genegenheid, respect, emotionele intimiteit en gevoelens van liefde essentiële ingrediënten zijn voor optimaal seksueel genot en bevrediging.
Onmiddellijke contextuele omstandigheden die het succes van een seksuele ontmoeting kunnen beïnvloeden zijn: privacy, motivatie en ontvankelijkheid voor seks, gebrek aan seksuele vaardigheden, omgevingsbeperkingen, financiële moeilijkheden, lichamelijke of geestelijke ziekte, emotionele verstoring, woede, gebrek aan respect, onwetendheid of veronachtzaming van de seksuele voorkeuren van de partner, vroegtijdige ejaculatie en pijnlijke geslachtsgemeenschap.
Verschillende stromingen beschouwen de psychologische factoren die ten grondslag liggen aan seksuele disfunctie van mannen op verschillende manieren (Hanash et al. 1994):
De psychoanalytische theorie stelt dat tijdens de periode van psychoseksuele ontwikkeling (mentaal, emotioneel en gedragsmatig) tussen het derde en vijfde levensjaar, een jongen zijn moeder wil bezitten, zijn vader ziet als een rivaal, en vreest dat ontdekking van zijn gevoelens door zijn vader zou leiden tot zware straffen. Daarom worden deze seksuele verlangens onderdrukt en onbewust gehouden terwijl het kind zich met zijn vader probeert te identificeren. Dit wordt het Oedipus conflict genoemd. Volgens deze theorie worden deze vroege incestueuze wensen en verlangens meegenomen naar de volwassenheid, samen met angst en schuld, wanneer het conflict niet succesvol wordt opgelost in de normale psychologische ontwikkeling en rijping, en daarom wordt aangenomen dat de seksuele stoornis of disfunctie van een man een verdediging is tegen wat hij ziet als onaanvaardbare kindergevoelens. De psychoanalytische theorie stelt ook dat blootstelling aan strenge religieuze voorschriften die seksualiteit veroordelen als zondig, beschamend en vies, uiteindelijk seksuele moeilijkheden veroorzaakt. Een psychiater van deze denkschool zou met een patiënt werken aan het oplossen van deze innerlijke conflicten door middel van interpretatie- en inzichtstherapie.
De leertheorie stelt dat psychogene seksuele disfunctie verband houdt met verkeerd leren en opvoeden. Bijvoorbeeld, een jongen die bang is voor seksuele expressie vanwege het eerder genoemde Oedipus-conflict kan later als man impotent worden; een jongen die gestraft werd voor het hebben van seks kan impotent worden wanneer hij wordt blootgesteld aan een volgende seksuele ervaring; of een man die bang is voor zijn seksuele partner kan leren met die angst om te gaan door seks te vermijden. Met andere woorden, mannen die negatieve ervaringen hebben met seksuele expressie proberen onbewust de angst die dergelijke ervaringen oproepen te vermijden, en ED of andere seksuele disfunctie kan het gevolg zijn.
De systeemtheorie daarentegen stelt dat mannelijke seksuele disfunctie het resultaat is van een destructieve relatie tussen de seksuele partners. Een van hen kan een sterke drang hebben om de ander pijn, pijn of vernedering toe te brengen. Of, als een vrouw bang is dat haar partner hem "castreert", of als haar seksuele behoeften niet worden bevredigd, kunnen haar houding en gedrag onzekerheid, angst en gevoelens van ontoereikendheid bij haar partner opwekken, wat kan leiden tot angst en aanleiding kan geven tot zijn ED.
Hoewel er legio psychologische oorzaken zijn voor ED, kunnen er duidelijk vier hoofdfactoren worden onderscheiden: stress, angst, depressie en echtelijke conflicten. Stress is hoe we fysiek en emotioneel reageren op situaties om ons heen, hoe we reageren op de veranderingen, uitdagingen en onverwachte gebeurtenissen in ons leven. Stress kan positief of negatief zijn. Positieve stress helpt ons onze energie te richten, ons te concentreren en productief te zijn, maar het is alleen positief zolang we het gevoel hebben de situatie onder controle te hebben en zolang we onze stress kunnen compenseren met ontspanning. Stress wordt negatief wanneer hij zo constant, overweldigend, frustrerend of oncontroleerbaar is dat we niet de ontspanning kunnen bereiken die nodig is voor het behoud van een goede geestelijke en lichamelijke gezondheid. Ongecontroleerde stress kan problemen veroorzaken zoals spierspanning, hartziekten, beroerte, hoge bloeddruk, hoofdpijn, rugpijn, maag-darmproblemen en slaapstoornissen; het kan ook organische of psychogene seksuele disfunctie veroorzaken.
De fysiologische manifestaties van angst, en het falen van de verdediging van de man om het te voorkomen of te beheersen, kunnen leiden tot seksuele disfunctie die aanhoudt totdat de mentale of intrapsychische conflicten die de angst veroorzaken zijn opgelost. Angst is een belangrijke oorzaak van psychogene ED. Hoewel het voor vrouwen moeilijk te begrijpen is, zijn veel mannen bang tijdens de seksuele daad met de angst om niet adequaat te kunnen presteren en zich te meten met andere mannen of om hun partners maximaal plezier te verschaffen, of om geen erectie te ontwikkelen of te behouden of snel te ejaculeren. Deze stress kan het uiten van emoties en romantische gevoelens van zijn kant uitsluiten, behalve misschien na een geslaagde geslachtsgemeenschap, wanneer hij zich ontspannen voelt. In tegenstelling tot vrouwen, die ervan genieten hun hele lichaam te strelen en te strelen om seksueel opgewonden te raken, heeft een man geruststelling nodig over de kwaliteit van zijn erectie, die meestal wordt verkregen door directe streling van de penis, waardoor deze ook steviger wordt.
Zogenaamde prestatieangst, die verschilt van algemene angst, wordt ook beschouwd als een belangrijke oorzaak van psychogene ED. In gevallen van prestatieangst en mannelijke seksuele disfunctie, veroorzaken de bezorgdheid van de man over zijn seksuele prestaties en zijn angst om te falen een toestand van angst, waaraan andere intrapsychische conflicten geen significante bijdrage leveren. (Dit onderscheid is belangrijk voor de therapeutische aanpak.)
Depressie komt bij bijna iedereen voor. De meesten van ons voelen zich wel eens down of somber, vooral als we een bijzonder zware dag achter de rug hebben of onder druk staan. Meestal gaat het echter voorbij, en met een nieuwe dag komt er een betere stemming. Sommige mensen kunnen er echter niet zomaar overheen komen en voor hen kan een depressie een echte en ernstige psychische stoornis worden. Het kan ook een belangrijke oorzaak zijn van seksuele stoornissen, die op hun beurt de depressieve toestand kunnen verergeren.
Erectiestoornissen veroorzaken psychologische reacties bij de man die dwars door culturele, raciale en sociaaleconomische lijnen lopen. De eigenwaarde van een man, zijn zelfvertrouwen, zijn gevoel van mannelijkheid en zijn gevoel van mannelijkheid zijn sterk afhankelijk van zijn erectievermogen. Een man die het verlies van een erectie ervaart, heeft vaak het gevoel geen man meer te zijn. Dit kan leiden tot frustratie, verlies van zelfvertrouwen, woede, vernedering en schaamte – en een daaruit voortvloeiende depressie kan helaas leiden tot de ontwikkeling van voortdurende ED.
83 vormen van depressie variëren van een milde voorbijgaande aandoening tot volledige ontwrichting. De symptomen en tekenen kunnen elkaar overlappen, maar sommige zijn uniek voor elk type. Depressieve mensen zijn meestal somber, hopeloos, prikkelbaar en vaak moe. Ze vermijden sociale ontmoetingen, hebben moeite met slapen en hebben weinig eetlust. Over het algemeen hebben ze een verminderde belangstelling voor seks. Soms huilen ze zonder duidelijke reden en kunnen ze zelfs aan zelfmoord denken. Dat iemand slaapproblemen heeft, betekent echter niet dat hij of zij depressief is. Een psycholoog kijkt naar verschillende symptomen die zich in de loop der tijd consistent voordoen voordat hij de diagnose depressie stelt. Uit onderzoek blijkt ook dat mannen met ED en diabetes vaker depressieve symptomen en een negatieve gezondheidsperceptie hebben.
Depressie beïnvloedt alle gebieden van het leven van een persoon, inclusief seksuele belangstelling en prestaties. De behandeling varieert naar gelang van de aard en de ernst ervan en kan bestaan uit farmacotherapie, psychotherapie, gedragsmodificatie, elektroshocks of rationele emotietherapie. Psychiaters schrijven vaak antidepressiva voor aan patiënten met een ernstige depressie. Ironisch genoeg kunnen sommige van deze medicijnen zelf seksuele disfunctie veroorzaken.
Niet verrassend wijst onderzoek uit dat negatieve gebeurtenissen, zoals echtscheiding, beroepsproblemen, financiële moeilijkheden, relatieproblemen en echtelijke conflicten, kunnen bijdragen tot psychogene ED ("Proceedings of the First Latin American" 2003). Projecties van zelftwijfel, ontoereikendheid en gebrek aan vertrouwen werken door in een seksuele relatie, en alle negatieve percepties die iemand heeft over zichzelf en/of zijn partner kunnen bijdragen tot slechte seksuele prestaties. Een relatie vol onenigheid en diepe conflicten kan een belangrijke oorzaak zijn van seksueel disfunctioneren van mannen. Afwijzing van of door een partner is een andere veel voorkomende oorzaak van ED. In de meeste hechte relaties komen conflicten voor, en het huwelijk, als langdurige verbintenis, is niet gemakkelijk. Getrouwde stellen melden vaak een verminderd seksueel verlangen, vermijding van seks, of erectie- en ejaculatieproblemen.
Enkele redenen voor conflicten in een huwelijk of relatie zijn onuitgesproken verwachtingen, onvermogen om effectief te communiceren, jaloezie, kinderen en hun eisen, verlangen om je partner te veranderen, zelfbeeld, uiterlijk, obsessie met prestaties, of gewoon de realiteit van de dagelijkse routine van het leven. Machtsstrijd, seksuele mismatch, afhankelijkheid, vervormingen, financiële problemen en gebrek aan liefde, genegenheid en respect kunnen allemaal leiden tot seksuele problemen. Therapeuten en onderzoekers noemen vaak andere oorzaken voor de ontwikkeling van seksuele disfunctie binnen het huwelijk, waaronder alcoholisme, ontrouw, onvervulde emotionele behoeften, financiële problemen, en dominante of achterdochtige echtgenoten. Elk van deze oorzaken kan leiden tot een breuk in het huwelijk, die op zijn beurt de seksuele houding en het seksuele gedrag van het paar met elkaar beïnvloedt.
Veel therapeuten beweren dat de relatieverstoring niet zozeer te wijten is aan de conflicten zelf, maar eerder aan het gebrek aan vaardigheden van het paar om ermee om te gaan; dat wil zeggen, het echte probleem ligt in de wijze van interactie tussen de twee mensen, eerder dan in een van hen afzonderlijk. Een poging van de ene partner, ongeschoold in effectieve communicatie, om een gedragsverandering teweeg te brengen bij de andere kan de relatie ernstig onder druk zetten. Bijvoorbeeld, een vrouw die meer gevlijd wil worden door haar man kan seks achterhouden tot hij gehoorzaamt. Haar aanpak om hem te straffen om haar zin te krijgen kan op korte termijn effectief zijn, maar uiteindelijk schadelijk.
Andere psychosociale factoren die de seksuele prestaties en het verlangen kunnen verminderen, zijn gevoelens zoals angst, schuld, verlegenheid en vijandigheid; drugsmisbruik of bijwerkingen van bepaalde medicijnen; en ontevredenheid met het eigen lichaam (zoals in gevallen van micropenis of uitgesproken zwaarlijvigheid). De gevoelens van een persoon over zijn of haar lichaam en fysieke verschijning beïnvloeden zeker de aard van zijn of haar seksuele activiteit. Schaamte over de vorm, grootte of het uiterlijk van de genitaliën of borsten, bijvoorbeeld, belemmert een succesvolle bevrediging en plezier van de seksuele daad.
Sommige mannen zijn niet in staat zich over te geven aan erotisch genot en seksuele gevoelens. De overmatige zelfobservatie en preoccupatie van een man met zijn seksuele prestaties verandert zijn rol in seks in die van een toeschouwer in plaats van een volwaardige deelnemer, wat zijn seksueel functioneren kan schaden en kan leiden tot erectieproblemen. Conflicten over seksuele identiteit, voorkeur en oriëntatie kunnen ook het seksueel functioneren belemmeren.
Een dominante of te strenge ouder, een mislukking tijdens vroege seksuele ontmoetingen, en te hard proberen indruk te maken op een partner zijn andere oorzaken van psychogene seksuele disfunctie. Bij jonge mannen behoren homoseksualiteit, religieuze orthodoxie en seksuele onwetendheid of misvattingen die hun oorsprong kunnen vinden in een strenge opvoeding of misleidende praatjes op het schoolplein, tot de meest voorkomende psychogene oorzaken van ED.
Sommige jonge mannen kunnen op hun huwelijksnacht of tijdens hun huwelijksreis geheel of gedeeltelijk last krijgen van ED. Dit kan een verwoestend effect hebben op de man en zijn partner. In het verleden werd het merendeel van deze gevallen toegeschreven aan psychologische factoren zoals diepe angst, overmatige masturbatie, onwetendheid en faalangst. Recente studies hebben echter in ongeveer een derde van deze gevallen de aanwezigheid van vasculaire oorzaken aangetoond. Behandeling met de fosfodiësterase type 5-remmer Tadalafil of de zelfintracorporale injectie van Alprostadil of Trimix is zeer succesvol gebleken.
ED van een man kan soms verband houden met een gebrek aan emotionele of seksuele intimiteit met zijn partner, of misschien met het gebrek aan seksuele ervaring van zijn partner. Vrouwelijke seksuele disfunctie, waaronder een laag libido, vaginisme, vaginale of intracoïtale verstoringen of pijnsyndromen, urine-incontinentie, comorbiditeiten zoals chronische systemische ziekten, en allesoverheersende emotionele of fysieke zorgen, kunnen bijdragen aan de ED van haar partner, maar deze mogelijke factoren worden vaak verwaarloosd tijdens de evaluatie van mannelijke patiënten (Singer AJ 2006).
|
|
|
